মাতৃভাষাৰ গুৰুত্ব আৰু প্রাংগিকতা খিনিক বুজিবৰ বাবে মোৰ বোধেৰে ভাষাৰ লগত সন্নিহিত ‘মাতৃ’ শব্দতোৱে যথেষ্ট। মাতৃভাষাৰ সহজ সংজ্ঞা হ’ল শৈশৱৰ পৰা যি ভাষা শিকি বা কৈ এটি শিশু ডাঙৰ হয় সেই ভাষাটিয়ে শিশুটিৰ মাতৃভাষা। আৰু অধিক সহজকৈ ক’বলৈ হ’লে মাতৃভাষা হৈছে মাতৃৰ কোলাতে স্বতঃস্ফূৰ্টভাবে শিকি অহা ভাষা।
মাধ্যমকেন্দ্রীক বিবাদ আজিৰ তাৰিখত গোলকীকৰণৰ এটা আগশাৰীৰ গুৰু বৈশিষ্ট। আমাৰ অসম দেশতো এই বিবাদ ক্রমাৎ তীব্রৰ পৰা তীব্রতৰ হ'বলৈ ধৰিছে। জীৱন যুজঁত জিকাৰ বাবে ইংৰাজী ভাষাৰ গুৰুত্ব আগতিয়াকৈ উপলব্ধি কৰি পিতৃ-মাতৃয়ে ক্রমবৰ্দ্ধমান হাৰত নিজ সন্তানক নামভৰ্ত্তি কৰাইছে ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয়ত। শুনিছো চৰকাৰেও হেনো অসমত কেইবাহাজাৰ চৰকাৰী ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয় খোলাৰ প্রস্তুতি চলাইছে। শিশুটিৰ উন্নত সৰ্বাংগীন মানসিক বিকাশৰ বাবে প্রকৃততে কোন মাধ্যম শিক্ষা প্রয়োজনীয়? এই প্রশ্নটিৰ সঠিক উত্তৰ বিজ্ঞানসন্মতভাবে বিচাৰি উলিওৱাতো সকলোৰে বাবে অতি প্রয়োজনীয়। UNESCO-ৰ Education Today নামৰ News Letter-ত ২০০৩ চনতে(জুলাই সংখ্যা) "THE MOTHER-TONGUE DILEMMA" নামৰ পাতনিত উল্লেখিত কথাখিনিৰ সকলোৱে এবাৰ জুকিয়াই চোৱা প্রয়োজন-
*“ভাষা আৰু পৰিচয় - দুয়ো যে ওতঃপ্ৰোতঃ ভাৱে সংযোজিত, মাতৃভাষা শব্দটোৱে আমাক তাকেই উনুকিয়াই | এটি সুষ্ঠ পৰিচয়ে আমাৰ পৰিচৰ্যাৰ বিভিন্ন দিশ সাঙুৰি সুষমতা আনে | এটি জাতিয়ে নিজৰ পৰিচয় ভাষাৰ নিৰ্দেশনাৰ মাধ্যমেৰে আগবঢ়াব বিছাৰে আৰু এক সুস্থ সমাজে সঠিক নিৰ্ণয়ৰ মাজেৰে সম্প্ৰদায়িক মিলা-প্ৰীতি আৰু সবল ব্যক্তিসত্বাক উত্সাহিত কৰে | আমাৰ সৌভাগ্য যে এই দুটি লক্ষ্য সমবিন্দুগামী | বহুবছৰৰ অধ্যয়নে দেখুৱাইছে যে যি ল’ৰা-ছোৱালীয়ে মাতৃভাষাত শিক্ষাৰ প্ৰাৰম্ভ কৰে, তেওঁলোকৰ প্ৰাৰম্ভ অধিক ভৱিষ্যতপুৰ্ণ হয় আৰু তেওঁলোকে যিসকলে এক নতুন ভাষাত শিক্ষাৰ প্ৰাৰম্ভ কৰে, তেওঁলোকতকৈ আগলৈও ভালদৰে নিজকে আগুৱাই নিবলৈ সক্ষম হয় | এই কথাটি প্ৰাপ্তবয়স্ক ন-শিকাৰুৰ ক্ষেত্ৰটো সমানেই প্ৰযোজ্য | বৰ্তমানে এই মতটো বহুলভাৱে কাৰ্যপালিত যদিও আমি এনে বহুতো চৰকাৰী ফৰমানৰ কথা শুনিবলৈ পাওঁ, যিহক আমি চৰকাৰে শিশুসকলক বিদেশী ভাষাৰে শিক্ষিত কৰাৰ এক আধুনিকতাবাদী অপপ্ৰয়াস বা এক সামাজিকভাৱে প্ৰতিষ্ঠিত গোটৰ প্ৰাধান্য বিস্তাৰৰ চেষ্টা বুলি ক’ব পাৰোঁ |”
এইখিনিতে এইটো কথাওঁ কোৱাৰ এটা চূড়ান্ত প্রয়োজনীয়তা আছে যে 'ইংৰাজী মাধ্যমত পঢ়িলেহে ইংৰাজী ভাষাত দখল ভাল হ'ব বুলি সৰহসংখ্যক পিতৃ-মাতৃয়ে মনতে পুহিঁ ৰখা ভাৱটিৰ পৰা মনটি মুক্ত কৰা প্রয়োজনীয় আজি অত্যাধিক। মাধ্যম আৰু ভাষিক জ্ঞান আহৰণৰ বাবে কৰা চৰ্চা দুটা পৃথক ব্যবস্থা বা প্রক্রিয়া। আমাৰ মাজতে ইংৰাজী মাধ্যমত পঢ়ি অসমীয়াত আৰু অসমীয়াত মাধ্যমত পঢ়ি ইংৰাজীত প্রশংসনীয় দখল থকা মানুহৰ উদাহৰণ বিচাৰিলে নিশ্চিতই বহুজন পোৱা যাব। আন এটি গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা হ’ল যে বৰ্তমান অসমীয়াৰ দৰে অন্যান্য বহুভাষাৰ লগতে যি দৰে ইউৰোপৰ আগশাৰীৰ চুইডিচৰ নিচিনা ভাষাও কৃষ্ণ গহ্বৰলেখীয়া ইংৰাজী ভাষাৰ দূৰন্ত আগ্রাসনত পৰি ভাষিক সংকটৰ সন্মুখীন হৈছে থিক সেই একেদৰেই আফ্রিকাৰ নমিবীয়ান সকলো সেই একেই শংকাতে পোঁত গৈছে।
“…..ক্রমাৎ বাঢ়ি অহা প্রভাৱৰ বাবে ইংৰাজী ভাষা আমাৰ চুইডিচ ভাষা-সংস্কৃতিৰ বাবে ভাবুকি স্বৰূপ হৈ পৰিছে। কেইবজনো চুইডিচ ভাষাবিদে ইতিমধ্যো পূৰ্বানুমান কৰিছে যে অনাগত কেইটিমান প্রজন্মৰ ভিতৰতে ইংৰাজীভাষা চুইডেনৰ আটাইতকৈ প্রতিপত্তিশীল ভাষাৰূপে পৰিগণিত হ’ব”।
চুইডেনৰ এটি ৱেবচাইটত চুইডিচ ভাষাকলৈ কৰা শংকাৰ অভিব্যক্তি উপৰোক্ত কথাখিনি। চুইডেনৰ কথাখিনি এইটো বুজাবলৈ উল্লেখ কৰিলো যে ইংৰাজী ভাষাৰ আগ্রাসনে কেৱল অসম, ভাৰত বা এচীয়াৰ দেশসমূহলৈয়ে বিপদ মাতি অনা নাই। ই ভাষিক বিপদ সংকেট দিছে ইউৰোপৰ ফ্রান্স, জামাৰ্নী , চুইডেনৰ দৰে অনা-ইংৰাজীৰ ৰাষ্ট্রৰ ৰাষ্ট্রীয় ভাষাসমূহলৈও। এই ক্ষেত্ৰত মোৰ কিছু বছৰৰ আগেয়ে ব্যক্তিগতভাবে হোৱা বৃত্তিকেন্দ্রিক অভিজ্ঞতাই ইউৰোপীয় দেশসমূহৰ এই সংকটৰ তীব্রতাক উপলব্ধি কৰাত যথেষ্ট সহায় কৰিছিল।
ভাষিক সংকটৰ এই ক্ষণত প্রাৰম্ভিক শিক্ষাৰ মাধ্যম মাতৃভাষাৰ গুৰুত্ব কিমান? এই প্রশ্নৰ উত্তৰ নিজ ভাষাটিক শ্র্দ্ধা কৰা সকলোৰে বাবে এটাই হোৱা উচিত। ‘অপৰিসীম’- ভাষাতত্ববিদসকলৰ মতে এই শতিকাৰ অন্তলৈ পৃথিৱীত বৰ্তমানে প্রচলিত প্রায় ৬০০০ ভাষাৰ পৰা সৰহ সংখ্যক খিলঞ্জীয়া (indigenous) ভাষা-উপভাষাকে ধৰি প্রায় ৫০% ভাষাৰ বিলুপ্তি ঘটিব আৰু ইয়াৰ মুল কাৰণ হ’ল ‘Linguicism’ বা বিশ্বৰ বিভিন্ন ভাষিক গোটসমূহৰ মাজত অসমানুপাতিক ক্ষমতাৰ বিভাজন আৰু ‘Linguicide’ বা ভাষাৰ হত্যা। এই দুয়োটা কাৰণৰ আঁৰত আছে বিশ্বৰ শক্তিশালী অৰ্থনৈতিক, সামাজিক, ৰাজনৈতিক, আৰু সামৰিক শক্তিসমূহ। ‘Linguicide’ বা ভাষা হত্যাৰ আন এক প্রত্যক্ষ কাৰণ হ’ল উপৰোক্ত শক্তিসমূহৰ প্রভাৱত নিজৰ এটা সু-সংগঠিত আৰু গৌৰৱ উজ্বল ভাষা থকাৰ পিছতো এটি বিদেশী ভাষাৰ আশ্রয়েৰে নিজ ভূমিতে নিজ সন্তানক নিজ ক’লা-সংস্কৃতিৰ লগত পৰিচয় ঘটাবলৈ কৰা অভিভাবকৰ অসুস্থ প্রচেষ্টা।
শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষাৰ কালছোৱাতে শিশুক মাতৃভাষাৰ পৰা বঞ্চিত কৰি ইংৰাজী মাধ্যমত শিক্ষা দান কৰিলে নিজ মাতৃভাষাৰ লগতে শিশুটিৰ কি কি অপকাৰ বা শিশুটিৰ কি কি ক্ষতিসাধন হয় তাক এবাৰ বিশ্লেষণাত্মকভাবে বুজিবলৈ চেষ্টা কৰাটো প্রত্যোকজন সচেতন অভিভাৱকৰ কৰ্তব্য ও দায়িত্ব। শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষাৰ মাধ্যম কিয় মাতৃভাষাত হ’ব লাগে এই বিষয়ত বিশ্বৰ বিভিন্ন প্রান্তত চলি আছে অলেখ পৰীক্ষা নীৰিক্ষা। এনে পৰীক্ষা নীৰিক্ষাৰ অন্তত অন্তত পোৱা কেইবাটাও কাৰণৰ (মনো)বৈজ্ঞানিকভাবে প্রতিষ্ঠিত দুটামান কাৰণ তলত উল্লেখ কৰিলো-
১) মাতৃভাষাৰ মাধ্যমত হোৱা শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষায়ে শিশুটিৰ সবল আত্মবিশ্বাস আৰু আত্মপৰিচয় গঢ় দিয়াত সহায় কৰে।
২) মাতৃভাষাৰ মাধ্যমত হোৱা শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষায়ে শিশুৰ মনত জাতীয় পৰিচয় আৰু গৌৰৱবোধৰ বীজ ৰোপণ কৰে যি আত্মপৰিচয়ৰ লগত নিবিড় ভাবে জড়িত।
৩) শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষা আহৰণৰ কালছোৱাত শিশু এটিৰ বাবে প্রয়োজনীয় সৃষ্টিশীলতা, কৌশল,জ্ঞান আদিৰ লগত সঠিক বুজাপৰা কেৱল মাতৃভাষাতহে আশানুৰুপভাবে সম্ভৱ।
৪) শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষা আহৰণৰ কালছোৱাতে এটা নতুন ভাষাৰ মাধ্যমেৰে শিক্ষা দিলে শিশুৰ শিকাৰ আগ্রহ হ্রাস পোৱাৰ লগতে বিদ্যালয়লৈ যোৱাৰ আগ্রহো কমি আহে। কেৱল নিজ মাতৃভাষাতহে শিশুৱে নিজক প্রকাশ কৰিবলৈ সৰ্বোত্তম সুবিধা পায়।
৫) কানাডা, চীন, আফ্রিকা, ভাৰতবৰ্ষকে ধৰি বহু ৰাষ্ট্রত শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষাৰ মাধ্যম সম্পৰ্কে কৰা পৰীক্ষা নীৰিক্ষাত এইটো স্বচ্চলভাবে প্রকাশ পাইছে যে মাতৃভাষাত প্রাৰম্ভিক শিক্ষা লাভ কৰা শিশুসকলৰ মানসিক বিকাশৰ মাত্রা তুলনামুলকভাবে অধিক হয় আৰু তেওঁলোকে অধিক ভাল ফলাফল দেখুৱাবলৈ সক্ষম হৈছে। এই প্রসংগতে এইটো উল্লেখ কৰাৰ প্রয়োজনীয়তাবোধ কৰিছো যে যদিও ফিলিপাইনচত চৰকাৰে পূৰ্বতে ইংৰাজী আৰু ফিলিপিন’ দুয়োটি ভাষাকে শিক্ষাৰ মাধ্যম হিচাপে স্বীকৃতি দিছিল কিন্তু ২০০৯ চনত চৰকাৰে এক নতুন নিয়মৰ প্রণয়ন কৰি প্রাথমিক শিক্ষাৰ মাধ্যম মাতৃভাষা হোৱাৰ বাট মুকলি কৰে।
এটা ভাষায়ে এটা জাতিৰ মৰ্যদাক ধৰি ৰখাৰ লগতে ধৰি ৰাখে জাতিটোৰ একতা আৰু সংহতিৰ বাঘজৰী ডাল। এই কথাষাৰৰ ছাঁতে আমাৰ দাতিঁকাষৰীয়া ৰাজ্য উড়িষ্যাত ‘উড়িষ্যা আদিবাসী মঞ্চ’ৰ উদ্যোগত চলি আছে মাতৃভাষাকেন্দ্রীক শিশু শিক্ষাৰ এক সৰু প্রশংসনীয় আন্দোলন। এই আন্দোলনে উড়িষ্যাত শিক্ষাৰ মাধ্যম মাতৃভাষাত হোৱাৰ পোষকতা কৰাৰ লগতে শিশুৰ শিক্ষাৰ দিশত আঞ্চলিক ভাষাৰ মাধ্যমৰ অৰ্ন্তভূক্তিৰে চলোৱা প্রচেষ্টাসমূহত উল্লেখযোগ্য সফলতা লাভ কৰিছে। আমদানীকৃত এটি ভাষাৰে শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষা আৰম্ভ কৰাৰ বিৰোধিতা কৰি ‘উড়িষ্যা আদিবাসী মঞ্চৰ’ সুধীৰ ডিগালে কয় যে শিশুৰ প্রাৰম্ভিক শিক্ষাৰ মাধ্যমৰ ভাষা সেইটোহে হোৱা উচিত যিটো ভাষা শিশুটিৰ চিনাকী।
United Nations Convention on the Rights of the Child-ৰ অনুচ্ছেদ ২৯ত শিশু শিক্ষাৰ লক্ষ্য সৰ্ন্দভত উল্লেখ কৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা অলপ এনেধৰণৰ –
“Education of the child shall be directed to development of respect for the child’s parents, and the child s’ own cultural identity, language and values, as well as for the national values of the country in which the child is living…”
সহজ ভাষাত কবলৈ গ’লে শিশুক দিয়া যি শিক্ষায়ে শিশুটিৰ মনত নিজ পিতৃ-মাতৃ, নিজা সাংস্কৃতিক পৰিচয়, ভাষা, মূল্যবোধ আৰু নিজ দেশখনৰ প্রতি শ্রদ্ধা উপজাৱ নোৱাৰে তেনে শিক্ষা দিশবিহীন। ভাষিক ঔপনিশেদবাদত অজানিতে (বা ইচ্ছাকৃতভাবে) পোঁত যোৱা আমাৰ বৰ্তমান আৰু ভবিষ্যত প্রজন্মৰ বুকুত মাতৃভাষিক শিশু শিক্ষা অবিহনে এই শ্রদ্ধা কি দৰে আৰু কিমান গাঢ়কৈ গঢ় লৈ উঠিব ই প্রত্যোকজন অসমীয়াৰ বাবে এক গুৰু বিচাৰ্য্য বিষয় হোৱা উচিত।
_________________________________________________________________________________
(Satyakam লৈ ধন্যবাদ)
চিত্র উৎস: blog.globalenglish.com
No comments:
Post a Comment